Powięzi i łańcuchy mięśniowe w ciele człowieka – wszystko tworzy całość

Szkielet, mięśnie i powięzi – to cały skomplikowany układ zależny od siebie. Fot. Istockphoto.com

Coraz to nowe doniesienia ze świata fizjoterapii i sportu stanowią świetną podstawę do prewencji, profilaktyki i terapii potencjalnych stanów przeciążeniowych czy kontuzji. W ostatnich latach szczególnie dużo mówi się na temat tkanek miękkich, powięzi i łańcuchów mięśniowych. Opowiemy Wam o tym czym są, jaka jest ich rola w naszym organizmie i co to znaczy dla biegaczy.

Powięzi, łańcuchy mięśniowe, ruchy funkcjonalne, punkty spustowe… Słownictwo języka fizjoterapii bywa niezrozumiałe i potrafi wprawić w niezłe zakłopotanie niejednego amatora sportu. I nie ma tu nic wstydliwego! Nasze ciało to skomplikowana struktura do dziś niepoznana w wielu aspektach.

Jeden wielki system

Aparat ruchu to układ, w skład którego wchodzi szkielet (kości, stawy) oraz mięśnie – to wiedza podstawowa, którą pamiętamy z lekcji biologii. Jednak jeszcze do niedawna, kiedy mówiło się o aparacie ruchu, nikt nie brał pod uwagę skomplikowanego systemu tkanki łącznej otaczającej każdy mięsień – powięzi.

Otwierając atlas anatomiczny możecie mieć mylne wrażenie, że każdy mięsień to osobna, niezwiązana z innymi struktura. Tymczasem tkanka mięśniowa i powięź ją otaczająca tworzą cały system mięśniowo-powięziowy, który działa nierozłącznie i tworzy tak zwane łańcuchy mięśniowe. Oznacza to, że mięśnie nie działają osobno, tylko aktywność jednego pociąga za sobą aktywność drugiego. Tu nie ma izolacji.

W skład tkanki łącznej, poza powięzią, wchodzą także tkanka podskórna, skóra, mięśnie, ścięgna i więzadła. Powięź otacza i zespaja każdą komórkę ciała ze sobą, nadaje mu kształt, determinuje naszą postawę i daje podparcie. Co więcej, powięź jest też ważną drogą przewodzącą dla układu nerwowego. Dodatkowo odgrywa bardzo ważną rolę w procesach odżywiania i przemiany materii w naszych tkankach.

Mięśnie, otaczająca je powięź i szkielet tworzą skomplikowany układ. Fot. Gray’s Anatomy

Przenoszenie się problemów

Tak wiele funkcji powięzi, jej ciągłość, spójność i powiązanie z tkankami oznaczają, że jeśli w jednym miejscu pojawi się nacisk czy zwiększone napięcie – pojawi się ono we wszystkich tkankach. To właśnie ta cecha sprawia, że powieź ogrywa niezwykle ważną rolę dla wzorca ruchu oraz reakcji na zwiększony nacisk mechaniczny. Całe nasze ciało to jedność. Zarówno w przypadku fizjologicznych ruchów jak chód czy bieganie, jak i patologicznych. Nieprawidłowość jednego narządu będzie miała wpływ na powiązanie z innymi stawami i mięśniami.

Zależności

Każda struktura naszego ciała jest zależna od ruchu, a ruch od każdej struktury. Dla przykładu każdy staw potrzebuje ruchu, tak aby polepszyć rozprowadzanie i odprowadzanie płynów czyli jego odżywianie, zapobiegając jego zużywaniu. Kiedy staw pozostaje nieruchomy np. w wyniku kontuzji, zmniejsza się ilość płynu produkowanego przez błonę maziową, brak nacisku zmniejsza ukrwienie, a torebka stawowa wraz z chrząstką wysycha. Działa to także w drugą stronę, jeśli w wyniku kontuzji wzorzec chodu czy biegu jest zmieniony, odbija się to kompensacją na innym stawie – odciążanie jednej kończyny może być przyczyną przeciążania drugiej.

Na tej podstawie, zmienia się również tkanka łączna – powieź. Jej nieprzesuwalność względem tkanek, przyparcie bądź napięcie może wpływać na bieganie, i w drugą stronę – zły wzorzec biegowy może wpływać na powięź. Ważne, aby wiedzieć czy to powieź jest przyczyną czy wzorzec ruchu – które determinuje które.

Bolesne napięcia

Miejsce zwiększonego napięcia struktur nazywamy punktem spustowym. Wyczuwalny palpacyjnie punkt wywołuje ból podczas nacisku. Wynika to z faktu ich uwrażliwienia na na bodźce podprogowe. Co ciekawe, również stany emocjonalne mają swoje odbicie w naszej powięzi. Stres może powodować zwiększone napięcie tkanek. Dowiedziono, że u osób nadpobudliwych, impulsywnych, ekstrawertyków, znaczniej częściej dochodzi do powstania punktów spustowych.

Jak sobie pomóc?

Jak zapobiegać powstaniu punktów spustowych? Rozciąganie dynamiczne przed bieganiem (polecamy film z rozgrzewką dynamiczną) oraz statyczne po bieganiu wpływa na poprawę odżywiania i zmniejszenie powstałego napięcia mięśniowego. Polepsza się przesuwalność tkanek względem siebie, zmniejsza ryzyko przeciążeń jednej partii.

Stosowanie technik postizometrycznej relaksacji, oraz rolowania (przeczytaj też artykuł o rolowaniu) mają dokładnie tę samą właściwość. Jeśli problemem wyjściowym jest wzorzec ruchu, należy jak najszybciej go poprawić, uzupełniając o wyżej wymienioną terapię. Ważnym czynnikiem w bieganiu jest mocne centrum (core stability), które znacznie zmniejszy prawdopodobieństwo występowania schematów kompensacyjnych. Dlaczego? Kiedy coś w naszym organizmie jest osłabione, coś innego musi być zbytnio spięte. Stąd nierównowaga mięśniowa i stany przeciążeniowe.

Automasaż za pomocą rollera. Fot. IRONia

Trening funkcjonalny to najlepszy sposób pracy w łańcuchach mięśniowo-powięziowych. Trening z odważnikami kulowymi kettelebells, taśmy TRX, treningi typu crossfit mogą być wspaniałym uzupełnieniem biegania, jeśli są poprowadzone mądrze i skupiają się na właściwym celu – poprawieniu techniki biegowej, stabilizacji i wzmacnianiu naszych słabych punktów. Co robić kiedy punkty spustowe już powstały? Najbardziej skuteczną i znaną metodą leczenia jest głęboki masaż rozcierający wykonywany przez fizjoterapeutę lub doświadczonego masażystę uzupełniony o rehabilitacje ruchową.