Biegacze – co to za grupa społeczna?
Fot. Getty Images
Co poza bieganiem jako takim łączy biegaczy? Czy można w ogóle wyodrębnić taką grupę społeczną? Jakie cechy wspólne mają jej członkowie, a czym różnią się od innych grup? Spójrzmy na biegaczy z socjologicznego punktu widzenia.
Pierwszą oczywistą cechą, która łączy i wyodrębnia grupę biegaczy amatorów, jest wspólne hobby. W tym przypadku bieganie jest aktywnością podejmowaną w czasie wolnym, bez reżimu narzuconego przez osoby trzecie (za wyjątkiem tych biegaczy, którzy korzystają z pomocy profesjonalnych trenerów). Biegaczem można nazwać osobę, która oddaje się tej aktywności regularnie (min. 2-3 razy w tygodniu), mając w tym jakiś cel (np. poprawa własnych wyników, utrata masy ciała, osiągnięcie przyjemności). Dodatkowo interesuje się tą dyscypliną sportową, stara się poszerzać swoją wiedzę na jej temat. Biegaczem raczej nie nazwiemy więc kogoś, kto biega sporadycznie i nie szuka informacji dotyczących tej dziedziny.
Biegacze są grupą społeczną, którą da się wyróżnić także ze względu na wygląd. I nie chodzi tu tylko o sylwetkę (figura części biegaczy nie różni się niczym od figury osób nieaktywnych), ale przede wszystkim o ubiór. Biegacze potrzebują specjalnej odzieży umożliwiającej swobodne ruchy. Strój biegacza składa się zwykle ze specjalnych butów biegowych, legginsów, koszulki technicznej oraz ew. z bielizny biegowej (w przypadku kobiet niezbędnym elementem ubioru jest specjalny sportowy biustonosz) czy dodatków mających zapobiegać wychłodzeniu. Ubiór to jedna z cech, które pozwalają łatwo zauważyć biegacza w tłumie. W innych grupach społecznych ubranie nie jest cechą wyróżniającą.
Większość biegaczy korzysta też z określonego rodzaju sprzętu. Najpopularniejszym gadżetem wspomagającym trening jest pulsometr/zegarek z GPS-em. Często wykorzystywany przez biegaczy sprzęt to także specjalne plecaki i pasy biodrowe, które umożliwiają transport napojów i niezbędnego wyposażenia podczas biegu (częściej podczas zawodów). Najczęstsze zakupy biegowe dotyczą całej gamy ubiorów o różnych funkcjach i różnym przeznaczeniu, łącznie z butami biegowymi.
Rys. Magda Ostrowska-Dołęgowska
Grupę biegaczy charakteryzują też podobne cechy osobowościowe wynikające ze specyfiki uprawianej przez nich dyscypliny. Biegacz musi być zmotywowany (do treningu, zawodów), systematyczny, dobrze zorganizowany (musi pogodzić regularny trening z innymi obowiązkami), wytrwały, odporny (trening mający prowadzić do poprawy własnych osiągnięć bywa bardzo obciążający). Musi go cechować samodyscyplina, elastyczność (umiejętność modyfikacji planu treningowego w reakcji na czynniki zewnętrzne) i świadomość celu, do którego dąży.
Ludzie uprawiający bieganie mają zazwyczaj wspólne zainteresowania, oczywiście poza samą aktywnością fizyczną, której się oddają. Biegacz, chcący poszerzać swoją wiedzę dotyczącą uprawianej przez siebie dyscypliny, interesuje się nowymi technologiami, biologią, fizjologią, dietetyką, medycyną, anatomią, a nawet psychologią. Dzięki temu staje się osobą wszechstronną, zgłębiającą wiedzę z zakresu różnych dziedzin – przede wszystkim dotyczącą organizmu człowieka i jego reakcji na bodźce wywoływane systematycznym treningiem i udziałem w zawodach.
Większość biegaczy prowadzi specyficzny tryb życia. Bieganie nie jest aktywnością, która zaczyna się i kończy na treningu. Aby móc poprawiać swoje wyniki, biegacz musi podporządkować temu więcej aspektów swojej codzienności. Większość biegaczy zwraca uwagę na swoją dietę – szczególnie w czasie trudniejszych treningów lub przed zbliżającymi się zawodami. Przyjmowane jedzenie ma dostarczać odpowiedniej ilości energii, a także nie może wpływać negatywnie na fizjologię organizmu. Sportowcy mają inne potrzeby żywieniowe niż osoby nieaktywne. Zdecydowana większość biegaczy nie pali papierosów ze względu na jego bardzo niekorzystny wpływ na wydolność tlenową. W kwestii alkoholu biegacze nie są już tak restrykcyjni, jednak starają się go nie spożywać na kilka dni przed zawodami. Ogólny tryb życia biegaczy można określić jako zdrowy. Muszą mieć siłę do systematycznego treningu, więc starają się zachować odpowiednią higienę snu, wykonywać ćwiczenia ogólnorozwojowe, odżywiać się regularnie. Biegacze – tak jak inni sportowcy – częściej kontrolują swój stan zdrowia niż osoby nieaktywne fizycznie. Szczególne znaczenie mają regularne badania krwi, które pozwalają wykryć wszelkie nieprawidłowości zachodzące w organizmie wskutek treningu.
Cechą wyróżniającą grupę biegaczy spośród innych grup społecznych jest wreszcie specyficzny język. Grupa biegaczy wytworzyła leksykę charakterystyczną dla swojego środowiska. Mechanizm ten działa jednak także w drugą stronę – używanie swoistego słownictwa daje też poczucie przynależności do grupy. Mamy tu więc dwie relacje (lub relację dwustronną): grupa społeczna stwarza język, ale jednocześnie język stwarza grupę społeczną. Część słownictwa, którym posługują się biegacze, jest wspólna dla wszystkich sportowców, niezależnie od dyscypliny. Dzięki temu wiemy, że każdy biegacz jest sportowcem, choć nie każdy sportowiec jest biegaczem.
Rys. Magda Ostrowska-Dołęgowska
Interesującą cechą grupy biegaczy jest brak struktury, która jest ważnym elementem innych grup społecznych. Wśród biegaczy amatorów – jeśli mamy na myśli wszystkich biegaczy w Polsce – nie ma żadnego najważniejszego biegacza, któremu reszta się podporządkowuje. Nie ma tu żadnej hierarchii, poszczególni członkowie grupy nie pełnią w niej żadnych określonych funkcji. Struktura społeczna pojawia się dopiero wtedy, gdy powstaje lokalna grupa biegaczy o charakterze formalnym (np. klub).
Grupa biegaczy amatorów jest grupą niezwykle liczną – ze względu na swój nieformalny charakter trudno jest choćby w przybliżeniu określić liczbę biegaczy w Polsce. Jest to także grupa różnorodna – poszczególnych członków nie łączy ani wiek, ani płeć, ani status społeczny, wykonywany zawód, wykształcenie, pochodzenie. Jedynym warunkiem, który trzeba spełnić, aby móc nazywać się biegaczem, jest regularne bieganie. Wszystkie inne cechy utożsamiające grupę są wtórne. Z tego powodu grupa ta jest bardzo otwarta, nie ma istotnych barier wejścia i wyjścia. Bieganie jest sportem, który – w porównaniu do innych – nie wymaga wysokich nakładów finansowych, dlatego zyskuje popularność w każdej warstwie społeczeństwa.
